Jak wykonać fundamenty?

Jest wiele kwestii, które należy przewidzieć przed wykonaniem fundamentów. Jak głęboko posadowić nasz budynek? Na jaki sposób posadowienia możemy sobie pozwolić, aby uniknąć dodatkowych kosztów? O czym pamiętać w trakcie prowadzonych prac fundamentowych? W tym wpisie przybliżę najważniejsze kwestie związane z fundamentami. Podzielę się także nie tylko naszą wiedzą, ale również błędami, tak, abyś Ty mógł ich uniknąć podczas własnych prac fundamentowych.

Jakie są możliwości posadowienia budynku?

Istnieje bardzo wiele możliwości posadowienia budynku – sposób ten właściwie jest już określony w projekcie, jednak zdarza się, że z powodu zastanych warunków gruntowych należy go zmienić.

Podział fundamentów (ze względu na ich kształt):

• ława fundamentowa – najbardziej powszechny sposób, jest stosowany gdy obciążenia na grunt można przekazać w sposób liniowy oraz gdy mamy do czynienia z gruntem nośnym
• fundamenty płytowe – stanowią podporę pod całym  budynkiem (a nie tylko jego ścianami nośnymi) – mają zastosowanie gdy grunt ma niewielką nośność i należałoby go w całości wymienić lub gdy wody gruntowe są bardzo wysokie i izolacja ścian fundamentowych byłaby bardzo kosztowna

Można rozróżnić także fundamenty rusztowe oraz skrzyniowe, ale ze względu na ich rzadkość stosowania w budownictwie jednorodzinnym nie będą one szczegółowiej omawiane.

Płyta fundamentowa zapewnia lepszą ciągłość izolacji, jednak z naszych wyliczeń była ona droższym rozwiązaniem niż posadowienie na ławach. Jeśli warunki gruntowe pozwalają na tradycyjne fundamenty – to pod względem kosztowym ławy będą korzystniejszym rozwiązaniem.

W dalszych opisach skupimy się na najbardziej popularnym sposobie fundamentowania – czyli ławie fundamentowej.

O czym należy pamiętać jeszcze przed wykopami?

Przed wytyczeniem osi budynku należy zdjąć warstwę wierzchnią gruntu w obrębie budynku (humus). Można również zrobić to po wytyczeniu osi  – najlepiej ustalić kolejność prac z geodetą. Humus zdejmuje koparka – zajmuje to do kilku godzin, w zależności od sprzętu oraz warunków gruntowych – sucha ziemia będzie trudniejsza do zdjęcia. Już przed tym etapem warto przemyśleć, gdzie będzie składowana zdarta ziemia – u nas powstała spora górka – warto ulokować ją tak, by nie utrudniała kolejnych prac np. wjazdu betoniarki czy dostawy materiałów.

Aby przyspieszyć prace fundamentowe można zakupić gotowe strzemiona lub rozpocząć prace związane z przygotowaniem zbrojenia jeszcze przed pracami ziemnymi, aby możliwie skrócić czas odsłoniętych wykopów.

Jak zaplanować głębokość posadowienia?

Głębokość posadowienia powinna wynikać ze strefy przemarzania oraz przeprowadzonych badań geotechnicznych gruntu. Pozwalają one na sprawdzenie nośności gruntu oraz poziomu wód gruntowych. Pod obrysem fundamentów jest wykonywanych kilka odwiertów,  dzięki którym możliwa jest analiza gruntu. To bardzo ważny etap – pominięcie go może spowodować późniejsze problemy z nagłą koniecznością wymiany gruntu lub sposobu posadowienia. Aby uniknąć przykrej niespodzianki oraz dodatkowych kosztów należy wykonać takie badania (w naszym przypadku wykonanie badań z dokumentacją techniczną kosztowało 700zł).

Aby sprawdzić strefę przemarzania należy zlokalizować naszą działkę na mapie przemarzania gruntów.

Dolny poziom ław powinien znajdować się powyżej poziomu wód gruntowych (będą one pokazane na wynikach badań geotechnicznych gruntu – tutaj należy uwzględnić możliwość sezonowego podnoszenia się wody. Ten fakt także powinien być opisany w dokumentacji badań geotechnicznych).

Jeżeli chcemy uniknąć dodatkowych kosztów (każda kolejna warstwa bloczka na ścianie fundamentowej to koszt materiałów, izolacji itd), to należy posadowić budynek na możliwie najmniejszym zagłębieniu na jakie pozwalają badania geotechniczne oraz przemarzanie. Jeśli z analizy wynika, że wystarczy 80 cm – nie róbmy więcej, bo jedynie zwiększymy koszt i czas budowy.

Jak wysoko „wyjść” ponad teren ze ścianami fundamentowymi?

W tej kwestii należy uwzględnić kilka kwestii:

• czy na działce nie ma spadków terenu – jeśli są , należy przyjąć punkt, gdzie grunt jest najwyżej położony i od niego wyznaczyć poziom

• warto chudziaka wylać powyżej poziomu gruntu. Dlaczego? Pozwoli to na zapewnienie lepszej hydroizolacji od podłoża. Jeżeli na działce mamy wysoki poziom wód gruntowych – dobrze jest nie zagłębiać chudziaka zbyt nisko w gruncie z powodu możliwości „podciągania” wody.

Co zrobić, gdy w wykopie jest woda?

Najkorzystniej, gdy nasz wykop pod fundamenty jest suchy i równy. To sytuacja idealna. Niestety często zdarza się, że poziom wody znacznie się podniesie, np. po ulewnych deszczach, przerwanym drenażu polnym, czy sezonowym podwyższeniu wód gruntowych. Nasz przykład był niestety kumulacją wszystkich trzech wyżej wymienionych negatywnych czynników.

Najbardziej niełaskawa była pogoda – kilka silnych ulew spowodowało, że wykopy były podmyte oraz pełne wody. Była ona stopniowo wypompowywana, jednak tak wiele jak udało się jej usunąć, tyle później znów napływało. Z tego względu czekaliśmy na korzystniejsze warunki pogodowe. Przy „suchszej” pogodzie udało się wysuszyć wykopy, jednak nie w całości. Część nadal pozostawała nieco w wodzie. Niestety nie mogliśmy sobie pozwolić na dalsze opóźnienia prac, w związku z czym po konsultacji z kierownikiem budowy zdecydowaliśmy się na wylewanie w takich warunkach jakie są. Okazało się, że efekt nie był tak niekorzystny, jak się tego spodziewaliśmy. Woda podczas wylewania została po prostu wypchnięta ponad poziom ławy.

Ławy – jak prawidłowo wykonać wykopy?

Po wytyczeniu osi budynku można rozpocząć właściwe prace ziemne związane z fundamentami. Wykop jest najczęściej wykonywany przez koparkę (przyspiesza to znacznie prace w porównaniu z kopaniem ręcznym, więc jeśli tylko możemy sobie na to pozwolić, to najlepiej w ten sposób wykonać wykop). 

Głębokość wykopu powinna uwzględniać nie tylko dolny poziom ławy fundamentowej, lecz także zastosowanej pod nią tzw. „podbudowy”, jeśli taka jest przewidziana w projekcie. Jest ona wykonywana z chudego betonu (B10) i ma za zadanie wyrównać i utwardzić grunt pod właściwą ławą.

Aby uniknąć w późniejszym czasie dodatkowych prac związanych z usuwaniem ziemi z wnęk fundamentowych najlepiej już podczas wykopywania ławy zdjętą ziemię zrzucać poza obrys budynku.

W gruncie czy w szalunku?

Po podliczeniu przez nas kosztów przed rozpoczęciem prac jasno wynikło, że tańszym sposobem będzie bezpośrednie lanie w gruncie.

Zalety:

• niższy koszt i czas wykonania
• brak kosztów związanych z zakupem materiału na szalunek
• brak kosztów na dodatkowe prace wykonania szalowania

Gdy decydujemy się na wylewanie betonu bezpośrednio w gruncie powinniśmy to robić możliwie szybko po wykonaniu wykopu. Dlaczego? Każdy deszcz czy ulewa powiększy nasz wykop – tym samym zwiększając koszt betonowania. Poszerzenie ławy nie ma negatywnego wpływu na nośność – wręcz przeciwnie – szersza ława jest wytrzymalsza pod względem konstrukcyjnym. W naszym przypadku niestety pogoda nie sprzyjała, wykopy w niektórych miejscach poszerzyły się prawie dwukrotnie. Poskutkowało to potrzebą zamówienia aż o 7m3 betonu więcej, czyli zwiększyło już na samym początku koszt budowy o prawie 2000 zł.

Wniosek: wylewanie w gruncie będzie tańszym i wygodniejszym rozwiązaniem tylko w przypadku, gdy zalanie betonem będzie zorganizowane możliwe szybko po wykonaniu i zazbrojeniu wykopów.

Co sprawdzić przed zalaniem wykopu?

Przed samym betonowaniem należy sprawdzić wszystkie wymiary. Nie tylko osie, ale przede wszystkim lokalizacje trzpieni (zbrojenia wyprowadzone powyżej poziomu ławy do wzmocnienia słupów lub ścian). My niestety nie sprawdziliśmy tego osobiście, co poskutkowało tym, że trzpienie nie były wyprowadzone w obrysie ścian fundamentowych. Większość zbrojeń musiała zostać później wycięta i wklejona za pomocą kotw chemicznych we właściwych miejscach na ławie fundamentowej.

Przed zalaniem kierownik budowy powinien sprawdzić wszystkie zbrojenia fundamentowe. Jeśli przewidzieliśmy instalacje odgromową budynku powinien zostać również wyprowadzony uziom fundamentowy.

Czy wykładać wykopy folią? Można, ale nie jest to koniecznością. W naszym przypadku wykopy po kilku ulewach miały nieregularny kształt, dlatego aby uniknąć osunięciu się gruntu do betonu wyłożyliśmy wykop folią budowlaną.

Jak zamówić beton, aby nie przepłacić?

Obliczenie zużycia nie będzie trudną kwestią, gdy mamy do czynienia z szalunkiem. Wówczas należy policzyć objętość ławy. O wiele trudniej jest to oszacować, gdy lejemy bezpośrednio w gruncie – zwłaszcza, gdy wykopy mają kształt nieregularny. Tutaj niestety trzeba oszacować zużycie.

Beton należy zamówić kilka dni wcześniej ze względu na możliwe obłożenie prac w betoniarni. Podczas składania zamówienia należy podać także wysięg pompy. W tym celu powinniśmy oszacować bądź zmierzyć odległość najdalszego wykopu od miejsca, gdzie będzie mogła stać pompa.

Gdy będziemy używać pompy, należy pamiętać, że około pół metra sześciennego pozostaje  niewypompowywana (nie jest to technicznie możliwe). Dlaczego warto zamówić więcej betonu, niż przewidzieliśmy? Część betonu może zostać przypadkowo zmarnowana, np poprzez złe ustawienie leja, część pozostaje w betoniarce (około 0,5 m3); poza tym domówienie brakującego jednego czy dwóch metrów betonu będzie problematyczne. W naszym przypadku każda ilość poniżej siedmiu metrów wiązała się z dopłatą około + 35zł za każdy pozostały do pełnej betoniarki metr. Do tego dochodzi koszt powtórnego przyjazdu pompy oraz jej godziny pracy – łącznie może okazać się, że nasz dodatkowy metr betonu będzie kosztować nie 220zł, ale prawie 800! Poza tym, najlepiej wylewać beton w trybie ciągłym nie dopuszczając, aby część związała zanim zostanie wylana całość.

O czym pamiętać podczas betonowania?

Gdy wykonujemy prace fundamentowe latem najlepiej wybierać godziny poranne lub wieczorne na betonowanie ze względu na mniejszy upał. Gdy temperatura jest bardzo wysoka, beton szybko wiąże i może okazać się, że część od której prace zostały rozpoczęte, zdążyła związać przed wylaniem całości.

Podczas wylewania beton powinien być wibrowany za pomocą przeznaczonego do tego urządzenia. Wibrowanie betonu powoduje, że dociera on w każde miejsce (szczególne znaczenie ma to przy zbrojeniach) oraz będzie miał odpowiednią strukturę.

Po wylaniu betonu należy go pielęgnować – czyli podlewać wodą. Gdy mamy do czynienia z wysokimi temperaturami panującymi na zewnątrz należy robić to kilka razy dziennie przez kilka dni, aby zapobiec pękaniu betonu.

Checklista:

• Czy wykonałeś badania geotechniczne gruntu?
• Czy wiesz, na jakiej wysokości występuje na Twojej działce przemarzanie gruntu oraz poziom wód gruntowych? Czy sposób oraz głębokość posadowienia zostały zaprojektowane uwzględniając powyższe wyniki?
• Czy wiesz, gdzie chcesz składować na działce ziemię z wykopu?
• Czy uzgodniłeś z geodetą kolejność prac ziemnych?
• Czy wiesz, jak będzie wykonana ława – w szalunku czy  w gruncie? Jeśli w gruncie czy masz możliwość szybkiego zalania wykopu betonem?
• Czy wiesz, ile betonu zużyjesz oraz w jakim konkretnym terminie go potrzebujesz?